r t t y - b u l l e t i n
        xx           -------------------------
       xxxx
      xxxxxx         wekelijks bulletin van pi4vrz/a
     xxx  xxx        landelijk zendstation  van de   v r z a,
    xxx    xxx       d e vereniging van radio zend amateurs
   xxx vrza xxx      q t h           : apeldoorn - regio 05
    xxx    xxx       locator         : c m 70 b  - j o 2 2 x f
     xxx  xxx        frequenties apeldoorn: 7.042 mhz lsb,
      xxxxxx         145.250 mhz en 433.575 mhz. fm rondstralend
       xxxx          relais limburg  : 144.775 en 433.250 mhz vert.
        xx           relais kagerland: 145.225 mhz fm rondstralend
 
     --------
     pi4vrz/a        datum           : zaterdag 10 april 2004
     --------        redactie        : michiel pe1scm
 
dit bulletin wordt uitgezonden met een snelheid van 50 baud en een
toonshift van 170 hz (1275 - 1445 hz) en op 40 meter in fsk/lsb
 
---- pi4vrz/a -- met relayering bij pa5wim, pi4kgl -- pi4vrz/a ----
 
van de redaktie
---------------
goedenmorgen beste meeschrijvers. vandaag is het mijn beurt om een
bulletin te schrijven het is een verhaal bulletin geworden. we
hopen dat u er veel leesplezier van heeft.
 
---- pi4vrz/a -- met relayering bij pa5wim, pi4kgl -- pi4vrz/a ----
 
activiteiten kalender.
----------------------
17 april   : algemene leden vergadering (alv) van de vrza.
24 april   : hambeurs te aalst.(belgie)
20 mei     : radiomarkt jutberg,laag soeren.
29 mei.    : 26e friese radio markt, beetsterzwaag.
12 jun.    : radiomarkt t'harde, op de woldberg.
21/24 juli : tallshipsrace antwerp 2004 te antwerpen.
28 aug.    : dnat, radiomarkt, bad bentheim dl.
25 sept.   : radiomarkt lichtmis nabij meppel.
9 okt.     : veron,dag v.d.amateur, americahal apeldoorn.
6 nov.     : drentse radiomarkt, flowerdome eelde.
 
---- pi4vrz/a -- met relayering bij pa5wim, pi4kgl -- pi4vrz/a ----
 
om duitsland af te schermen tegen engelse en later ook amerikaanse
bombardementsvluchten, richtte generaal josef kammhuber, een des-
kundige van de luftwaffe en chef van de 'nachtjagd', een afweerlinie
op van noorwegen via denemarken, duitsland, nederland en belgie naar
frankrijk langs de noordzeekust, de zogenaamde kammhuberlinie. deze
bestond uit een gordel van nachtjager-eenheden, zoeklichten en el-
kaar overlappende radarstations.
 
deze radarstations waren meestal van het type 'wurzburg riese'. deze
bestond uit een schotel van ruim 7 meter doorsnede en een brand-
puntsafstand van 168 centimeter. de zendfrequentie was 560 mega-
hertz, een voor die tijd ongekend hoge frequentie. de reikwijdte was
60-80 kilometer in zoekmodus en 50-60 kilometer in peilmodus. in
deze laatste modus was de nauwkeurigheid ongeveer een kwart van een
graad.
 
in het komende verhaal de misleiding zoals deze door de geallieerden
werd bedacht en uitgevoerd - met achtergronden - in voorbereiding op
de invasie van normandie:
 
                  de grootste poets uit de oorlog
 
      --- hoe de duitsers werden misleid over het ware terrein
                          van de invasie ---
 
een samenvatting uit het boek van allan a. michie (1947)
ingekort door michiel pe1scm
 
sinds de 'generale repetitie van dieppe', in 1942, hadden de duit-
sers voortdurend rondgebazuind hoe ze een geallieerde landingsmacht
zouden ontvangen. toch konden, toen het op 6 juni 1944 zo ver was,
zo'n 6000 geallieerde schepen ongehinderd naar de kust van normandie
varen en er de eerste troepen aan land zetten voordat de duitsers
zelfs maar wisten dat ze daar waren. in die kritieke uren lieten de
duitsers zich smadelijk bij de neus nemen door de grootste poets uit
de hele oorlog - een schijninvasie die de vijandelijke radardienst
in de waan bracht dat de landingen in het franse departement
pas-de-calais zouden komen, langs de kust wel 300 kilometer van de
werkelijke landingsplaatsen.
 
deze weergaloos vernuftige invasie-list vormde het hoogtepunt van de
strijd in de ether - de door strikte geheimhouding omgeven radio-
oorlog die vier jaar naast de bloedige oorlog-met-andere-wapens is
uitgevochten tussen de geallieerde luchtstrijdkrachten en de duitse
luftwaffe. deze stille strijd culmineerde in een beslissende ge-
allieerde overwinning, die de brits-amerikaanse luchtmacht voor
rampzalige verliezen behoedde en haar in staat stelde tot het hand-
haven van de moeizaam bevochten heerschappij in de lucht, en ten
slotte de weg effende voor de grote eindaanval op duitsland zelf.
 
---- pi4vrz/a -- met relayering bij pa5wim, pi4kgl -- pi4vrz/a ----
 
door de geweldige snelheid waarmee luchtgevechten zich in de tweede
wereldoorlog ontwikkelden, waren beide partijen allereerst aange-
wezen op de radiotelefonie en andere draadloze communicatiemiddelen,
nodig zowel om de enorme vloten van bommenwerpers te verzamelen en
te dirigeren, als om de jagers van de luchtverdediging de weg te
wijzen naar de vijandelijke bommenwerpers. en de ruggengraat van de
luchtverdediging, zowel van de duitse als de britse, was de radar:
de jonge uitvinding waarmee men naderende vliegtuigen kon signaleren
en vaststellen waar ze zich bevonden. geen wonder dus dat de ether-
oorlog erop gericht was de radioverbindingen en de radarwaarnemingen
van de tegenpartij in de war te sturen.
 
doelbewuste maatregelen hiertoe, officieel aangeduid als 'radio
countermeasures' - afgekort tot rcm - begonnen zonder enige rucht-
baarheid in de herfst van 1940, toen gorings bommenwerpers hun
nachtelijke aanvallen op de britse steden ondernamen. de duitse
vliegers  vonden hun doelen door langs smalle radiobundels te vlie-
gen die door straalzenders in frankrijk en belgie werden uitgezon-
den, en die soms werden gesneden door anders gerichte bundels uit
nederland of noorwegen, waardoor de vliegers wisten wanneer ze hun
doel genaderd waren.
 
de engelsen besloten, iets aan die signalen te doen. radiogolven
trachten zich volgens rechte lijnen voort te planten, maar door
allerlei natuurlijke oorzaken ondergaan ze kleine afwijkingen. nu
gingen de rcm-specialisten aan het werk om die natuurlijke afwij-
kingen na te bootsen en te versterken. doordat de duitsers hun
straalzenders vaak uren voor de aanval in werking stelden kregen de
britten de tijd om de radiobundels op te sporen en ze zelf, in een
ietwat afwijkende richting, ook te gaan uitzenden. zo slaagden ze
erin, de bundels beetje bij beetje 'af te knikken', weg van de als
doel gekozen stad. over een afstand van 400 kilometer is een afwij-
king van gemiddeld 2 graden al voldoende om vijandelijke bommenwer-
pers 14 kilometer uit de koers te brengen. het grootste 'afknik-
succes' werd behaald toen een 200-tal duitse bommenwerpers 400
bommen lieten vallen - en twee kippen van het leven beroofden.
 
toen de duitsers de zaak door kregen en van het straalsysteem af-
stapten om over te gaan op radiotelefonie met zenders op het
vasteland, brachten de engelsen een nieuw element in de radio-
oorlog. wanneer een duitse boordnavigator een peiling vroeg kwam een
britse omroeper, op de golflengten van de luftwaffe ontvangend en
zendend, tussenbeide om een onjuiste peiling op te geven. de duitse
vliegers raakten vaak zo in de war van die valse koersaanwijzingen
dat ze, hopeloos de kluts kwijt, rondvlogen tot het licht werd en
dan in zuid-engeland landden, denkend dat ze in frankrijk waren.
 
het waren de duitsers die het eerste succes hadden met het storen
van vijandelijke radar. in februari 1942 vluchtten drie duitse
slagschepen dankzij radarstoring ongehinderd door het kanaal.
 
ongeveer in die dagen ontdekten de engelse dat de vijandelijke radar
voor storing vatbaar was. bemanningen van bommenwerpers die van hun
vluchten terugkwamen rapporteerden dar de door radar gestuurde
zoeklichten soms uitgingen of wegdraaiden als ze hun iff
(identification friend or foe - radiozendertjes die automatisch
code-seinen uitzonden, waardoor het vliegtuig zich identificeerde)
aanzetten.
 
een onderzoek van duitse radarinstallaties - buitgemaakt bij een
commando-raid - bevestigde het vermoeden dat sommige britse iff-
toestellen heel toevallig de duitse radar onbruikbaar maakten. de
radio-indentificatie-apparatuur werd haastig aangevuld met appa-
raatjes die een sterkere, doelbewuste storing veroorzaakten. verder
begonnen krachtige zenders langs de engelse zuidkust de duitse
luchtafweerradar te hinderen. ter ondersteuning hiervan begon de raf
nu ook het voor de luftwaffe zo belangrijke radioverkeer tussen
verkeersleiding en vliegtuigen te storen.
 
deze etheroorlog werd gekenmerkt door een spanning zonder inzinken.
toen het rcm-offensief eenmaal op gang was kon men nacht aan nacht
een achtervolging langs alle frequentiebanden beluisteren, waarbij
de duitsers alle mogelijke bokkenspringen maakten om op een fre-
quentie te belanden die nog niet gestoord werd, terwijl de britten
er meedogenloos achteraan sprongen om de verbinding uit te wissen.
in hun zoeken naar vrije frequenties gingen de duitsers vaak over
tot het verbouwen of verwisselen van radar- en radio-installaties.
maar zodra een nieuwe installatie in gebruik genomen werd, stelden
de britten er een nieuwe stoorinstallatie tegenover.
 
---- pi4vrz/a -- met relayering bij pa5wim, pi4kgl -- pi4vrz/a ----
 
een van die installaties, vervolmaakt na het overwinnen van aanzien-
lijke technische moeilijkheden, was een stoorzender die licht genoeg
was om in een bommenwerper te installeren. het was een ingenieus
toestel. een ontvanger tastte automatisch alle frequentiebanden af
en zodra hij op een signaal stuitte vonkte er een lichtflits op een
scherm. de man die het toestel bediende, hoefde dan alleen nog de
oorsprong van het signaal te verifieren en de zender aan te zetten.
deze stortte een stroom van hoog-lage borrelgeluiden uit in het
aangewezen kanaal en maakte op die manier alle gesprekken onmoge-
lijk.
 
de stoorinstallatie, bekend onder de codenaam 'airborne cigar', was
zo effectief dat de duitsers een uiterst krachtige zender moesten
gaan gebruiken om hun nachtjagers toe te spreken. daarop kwam de raf
met een uiterst krachtige stoorzender op dezelfde frequentie in de
ether, en nu begonnen 'spookstemmen' de duitse verkeersleiders het
leven te vergallen en de duitse jagers tegeninstructies en valse
gegevens door te geven. de 'spoken' beheersten niet alleen het
duitse idioom, maar ze oefenden zich ook in het volmaakt nabootsen
van de intonatie van de duitse omroepers.
 
deze werkwijze, bekend als operatie 'corona', werd voor het eerst
toegepast in de nacht van 22 op 23 oktober 1943, tijdens een raf-
aanval op kassel. tijdens de aanval kregen de duitsers in de gaten
dat er iets aan de hand was, en de luisterposten van de raf hoorden
de duitse omroeper tegen zijn nachtjagers zeggen dat ze op hun hoede
moesten zijn voor 'een andere stem' en dat ze zich niet door de
vijand om de tuin moesten laten leiden. na een bijzonder heftige
uitbarsting van de duitse verkeersleider zei de 'spookstem': 'nu
vloekt de engelsman'. de duitser schreeuwde: 'dat doet de engelsman
niet, dat doe ik!' toen de luchtaanval ten einde liep waren de
duitse vliegers zo van de kook dat ze elkaar de huid volscholden.
 
de rcm-specialisten zagen aankomen dat de duitsers wel eens zouden
kunnen proberen de 'spookstem' een slag voor te zijn door plotseling
een vrouw voor de microfoon te zetten. daarom werden er drie duits
sprekende waafs (leden van het luchtmacht-vrouwenkorps) opgeleid en
in gereedheid gehouden. een week of wat later, toen de duitsers in-
derdaad met een vrouwelijke omroepster in de ether kwamen, gaf een
van de waafs hun lik op stuk, en de vliegers van de luftwaffe waren
nog even ver als voorheen.
 
een der doelstreffendste en spectaculairste radarstoormiddelen was
de toepassing van reepjes aluminiumfolie, bekend geworden als
'window'. de wetenschappelijke onderzoekers van de raf hadden
ontdekt dat zulke reepjes, wanneer ze dicht bijeen, maar zonder el-
kaar te raken, omlaag dwarrelden, dezelfde radarecho gaven als een
vliegtuig. liet men met tussenpozen genoeg van die reepjes uit een
vliegtuig vallen, dan konden de vijandelijke radarschermen of
helemaal dichtlopen of zoveel valse echo's geven dat de echte
vliegtuigecho's er niet meer uit te halen waren.
 
deze techniek werd voor het eerst toegepast bij de eerste van vier
uitzonderlijk grote luchtaanvallen van de laatste week van juli 1943
op hamburg. elk van de 791 gebruikte bommenwerpers liet die nacht
elke minuut een pluk van 2000 reepjes aluminium vallen langs een
tevoren uitgestippelde lijn. aannemend dat elke pluk vijftien mi-
nuten lang een echo gaf, kunnen we uitrekenen dat het aantal
'vliegtuigecho's' op de duitse radarschermen tijdens die aanval op
een luchtvloot van 12500 toestellen moet hebben gewezen.
 
in de lente van 1944 had het engels-amerikaanse stooroffensief zo'n
verwarring onder de duitsers gesticht dat hun verkeersleiders de
boodschappen voor de jagers op wel twintig golflengten tegelijk
uitzonden, in de hoop dat althans eentje ervan goed doorkwam.
 
de climax en bekroning van de hele rcm-campagne kwam in de kritieke
uren voor de eerste landingen in normandie. hoewel in voorafgaande
bombardementen de doeltreffendheid van het radarsysteem al ernstig
was geschaad, functioneerden nog vele van de meer dan 100 bekende
installaties tussen cherbourg en de scheldemond. om het slagen van
de geallieerde landingen te verzekeren was het van het grootste
belang deze radarstation te verblinden of te begoochelen. om dit te
bereiken ontwierpen en repeteerden rcm-specialisten een ingewikkeld
geheel van vijf misleidingsacties: 'taxable', 'glimmer', 'abc
patrol', 'titanic' en 'mandrel'.
 
operatie 'taxable' bestond uit 18 kleine schepen die naar iets ten
noorden van le havre opstoomden. ze zouden de illusie wekken dat er
op dat deel van de kust een landing zou worden geprobeerd. elk schip
sleepte een aantal laaghangende ballonnen mee om op de vijandelijke
radarschermen de echo van een groot schip te verwekken. maar omdat
de duitse radarwaarnemers al gauw de beperktheid van deze 'strijd-
macht' zouden ontwaren, wierpen een twaalftal vliegtuigen elke
minuut een pluk 'window' uit om te indruk te wekken dat er een groot
convooi de kust naderde. tegelijkertijd deed een groep schepen en
vliegtuigen hetzelfde in de richting van boulogne, onder de codenaam
operatie 'glimmer'. in het gebied tussen deze twee namaakinvasies
vlogen 29 lancaster bommenwerpers - 'de abc patrol' - vier uur heen
en weer om de duitse nachtjagers van de werkelijke invasiegebieden
weg te lokken. en deze 29 bommenwerpers bestookten zonder ophouden
de vijandelijke radar met maar liefst 82 stoorzenders.
 
---- pi4vrz/a -- met relayering bij pa5wim, pi4kgl -- pi4vrz/a ----
 
operatie 'titanic' werd opgezet als afleidingsmanoeuvre tijdens de
luchtlandingen in normandie. vlak voordat de echte landingen zouden
beginnen vloog een kleine raf-strijdmacht in de sector ten noorden
van le havre binnen en wierp tientallen houten poppen aan parachutes
af. op datzelfde ogenblik werd hetzelfde gedaan ten zuiden van
cherbourg. er werd genoeg 'window' doorheen gemengd om de zwaar
beproefde duitse radarwaarnemers in de waan te brengen dat de imi-
tatie-luchtlandingen 20 keer zo groot waren als werkelijk het geval
was.
 
de misleiding slaagde volkomen. de duitsers zagen 'operatie glimmer'
bij boulogne voor een echte invasie aan en trokken ten strijde met
alle beschikbare geschut en zoeklichten. het grootste deel van de
parate duitse nachtjagers ging de lucht in om de abc-patrouille te
bestrijden, in de mening dat die de invasievloot dekte. ook de na-
maaklanding van operatie 'titanic' bracht de duitsers tot snelle
actie. terwijl ze met gezwinde spoed optrokken om de houten para-
chutisten op te rollen kregen echte parachutisten de gelegenheid om
de oostelijke en westelijke flank van de invasiestranden te conso-
lideren.
 
de vereende storing door vliegtuigen en schepen stuurde het duitse
radarnet hopeloos in de war en op zeker ogenblik hoorden geallieerde
luisterposten de vijandelijke radarwaarnemers de 'abc patrol' iden-
tificeren als de voorhoede van een grote vloot bommenwerpers die op
parijs af koerste.
 
de vijf gecombineerde misleidingsoperaties bereikten op schitterende
wijze hun doel. pas toen het geallieerde scheepsgeschut klokslag
half zes met het inleidende kustbombardement begon, wisten de duit-
sers waar en wanneer de invasie was begonnen. radio counter measures
waren duidelijk een groot succes in de tweede wereldoorlog geweest.
 
---- pi4vrz/a -- met relayering bij pa5wim, pi4kgl -- pi4vrz/a ----
 
u heeft gekeken naar het telex (rtty) bulletin van pi4vrz/a. heeft
u berichten die in dit bulletin kunnen worden verwerkt, neem dan
contact op met pi4vrz/a:
 
1) telefoon (beantwoorder): 055-5792097
2) faxapparaat            : 055-5792337
3) e-mail (alle operators): pi4vrz(a)vrza.org
4) packet                 : pi4vrz(a)pi8apd
 
-- pi4vrz/a --------- we schakelen nu over op fone ----------------